PAMUK

Pamuğun nedeni "Trichomonas
Columbae" diye bir organizmadır. Bu organizma (protozon- mikrop
diyelim) düşük güçlü bir mikroskobun altında bile görülebilecek
büyüklüktedir ve bizim güvercinlerimizin dışında yabani güvercinlerde
ve kumrularda 75% oranında bulunmaktadır.

Pamuğun bulaşımı temas dolayısıyla olmaktadır. Kuşlar öpüşürken,
çiftleşirken veya yavrularını beslerken bulaşır. Bunun dışında içme
suyu dolayısıyla (Pamuğun suda uzun süre yaşıyabilmesi nedeniyle)
salgın haline gelebilir.

Ergen kuşlar pamuğa karşı yavrulara oranla daha dayanıklıdırlar. Ergen
kuşlar hastalandıklarında dillerinde veya gaganın birleşim
noktalarında uçuklar ve yaralar görülür. Damakta sarı peynirimsi bir
madde ortaya çıkabilir. Bu madde büyüyerek kuşun yem yemesine ve su
içmesine zorluk çıkartabileceği gibi nefes alma zorluklarıda
yaratabilir. Bu akılda tutularak nezle gibi görülen kuşların
boğazlarına bir göz atmakta fayda vardır. Göbek pamuğu ergen kuşlarda
görülmez.

Güvercinler hasta oldukları halde belirti göstermiyebilirler. Usta
kuşçuların başkalarının çiftleşmiyor yavru alamıyorum diye elden
çıkardıkları kuşları alıp pamuk için tedavi ettikten sonra hemen yavru
almaya başladıkları olmuştur. Çoğu usta kuşçular kuşlarını üreme
sezonunun başında ve sonunda olmak üzere iki kere pamuk için tedaviye
sokarlar.

Bunun gerekli olup olmadığına karşı benim düşüncelerim biraz karışık.
Salmada pamuk olan yavru olduğunda bütün kuşların tedaviye girmesi
konusunda hiç şüphem yok. Nede olsa yavru beslenirken ebeveynlerinden
bu hastalığı kapmış ve ebeveynleride su içerken bu hastalığı
bulaştırma olasılığı yaratmışlardır. Önlem olarak hastalık tedavisi
yapmak benim aklıma yatmıyan bir şey olsada bunun pamuk için usta
kuşçular tarafından yapıldığı bir gerçek.

Ergen kuşlara pamuk çoğunlukla hasar vermesede aşırı sitres
zamanlarında etkisi ciddi bir duruma gelebilir. Sitres paratifo gibi
ağır hastalık geçiren kuşlarda olacağı gibi, iç parazitler
tarafındanda ortaya çıkabilir. Fakat sitresin en genel nedenleri aşırı
üretim ve tüy değişimidir. Bu nedenle yaz aylarının sonlarına doğru
damızlık kuşlar aralıksız üç dört seri yavru vermiş durumdayken veya
tüy değiştirme zamanında vücutları zayıf düştüğünde başta pamuk olmak
üzere çeşitli hastalıklar salgın olarak ortaya çıkmaya başlar. Sonuç
olarak kuşlarımız ne kadar zayıf olursa vücutlarının savunma sistemi
ne kadar yorgun olursa daha az miktarda mikrop ve bakteriler
tarafından hastalanabilirler. Bu nedenle aşılamak, kaliteli yem ve
temiz su vermek dışında vitamin takviyesi ve her iki seri yavrudan
sonra kuşları dinlendirmek sağlıkları için gerekli takviyelerdir.

Bu durumlar yavrular için geçerli değildir. Yavrular yumurtadan
çıktıklarında bu hastalığa karşı savunmasızdırlar. Ergen kuşlar pamuk
taşıdıkları halde vücut savunma sistemlerinin bununla başa çıkabilmesi
sonucunda hastalıktan kurtulmasalarda ufak tefek yaraları uzun süre
rahatsız olmadan taşırlar. Bunun yarattığı sorun beslenme sırasında
pamuğun kolayca yavruya bulaşmasıdır. Özellikle yavrular sütten
kesilip tohumlarla beslenmeye başlandığında tohumların sivri kısımları
kolayca yavruların dillerinde ve boğazlarında gözle görülmiyecek
kadar bile olsa yaralar-çizikler açabilir. Bu yaralar pamuğun yavruya
geçmesi için rahat bir ortam yaratır. Daha önce göbek pamuğundan
bahsetmiştim; bu hastalıkda yavrular yumurtadan çıkar çıkmaz ortaya
çıkmaya başlıyabilir. Yavruların göbekleri yumurtadan ayrılmadan sonra
daha tamamen iyileşmeden yuvanın tabanından pamuk kapabilir. Pamuğun
yuvanın tabanında olmasının nedeni ise beslenme sırasında dökülen
sütlerdir.

Ağır hasta kuşlar bir hafta içinde halsiz düşüp tüylerini kabartarak
bir kenara çekilirler. Bu safhada ishal, kusma, aşırı su içme ve yeme
karşı iştahsızlık gözlenebilir. Pamuğun böyle ileri safhalarında
yavrularda ölüm kısa sürede olsada ergen kuşlarda iki üç hafta
sürebilir. Ergen kuşlarin ölmesine neden olacak kadar ilerliyen pamuk
bu safhada kuşun iç organlarına özelliklede karaciğerine yayılmıştır.
Ölü kuşun karaciğerine bakıldığında içinde dışından bile görülebilecek
sarı maddeler olur.

Tedavi sırasında pamuk yaralarının frengi (çiçek) yaralarına
benzerliği unutulmamalıdır. Ağızdaki sarı maddeler frenginin aksine
zorda olsa koparılabilir fakat bu sorun yaratacak şekilde bir kanamaya
neden olabilir. Tedavi için benim kullandığım ilaç "Fishzole"
(haplar, 1 hap 1 litre suda eritilerek verileceği gibi kuşların
durumuna bağlı olarak 1/4 veya 1/2 hap ağızdan 6 ile 10 gün arası
verilebilir) olduğu gibi Avrupada "Gabbrocol" (poşet halinde
gelmektedir ve 1 poşeti bir litre suya karıştırıp ortaya çıkan sıvıyı
yumuşak bir fırça ile yaralara sürdükten sonra 3-5 mililitre sıvıda
ağızdan bir şırıngayla verilir) yaygın olarak kullanılır.
Kullandığınız ilaçta dikkat etmeniz gereken şey içindeki maddelerin
hem pamuğa karşı (Dimetrizol gibi) hemde yan hastalıklara karşı (Aminosidine
gibi) olması. Bu ilaçların dışında Trichovet (kuş basina 2.5 gr) diye
hazır ilaçlı yemde kullanabileceğiniz gibi Cooci-Geelmix ve
Dacoxsine de kullanılabilir.

Not: Son yıllarda ortaya
çıkan ve sadece güvercinler için hazırlanmış olan ilaçların eklemesi:
Spartrix ve Trichocure (Şu an piyasada bulunan en kuvvetli pamuk
ilaçlarından ikisi, hasta kuşa yutturulacak tek hap hastalığı ortadan
kaldırıyor. Ağır hasta kuşlara bir gün sonra verilecek ikinci hap
kalan hasarıda tedavi edebilecek güçte.