Adana Güvercin Irkı

ADANA IRKI
Yoğun olarak Çukurova bölgesinde yetiştirilen Adana ırkı orijin olarak Arap yarımadasının kuşudur. Diğer ırklarda olduğu gibi başka yörelerdede zamanla yetiştirilmeye başlanmış ve o yörelerinde yetiştiricilik özellikleri ile yeni türler ortaya çıkmıştır. Daha doğru bir anlatımla yeni özellikler bu türe adapte olmuştur.

Bilindiği üzere çeşitli renklerde ve boylarda olan bu cins, bazı yöresel özellikleri dışında aynı karakteri taşımaktadır. Yüksek uçup, hızlı kanat çırpıp, 2 yada 3'lü havalanma ve hızlı iniş karakteristik özellikleridir.
Yetiştiriciler tarafından aranan özellilerinin başında yüksek uçuş ve hızlı iniş gelmektedir. Ortalama olarak 10 ila 15 dakika havada kalma süresi, 150-200 metre yükselme ve 110-130 km/h iniş hızı iyi bir ırkta gözlenebilir.
Yine ek bir bilgi olarak yaşam süresi 11-13 yıl ve performanslı uçus süresi 8-9 yıldır.

Genel Bilgi
2-3- aylıktan itibaren terbiye edilmeye başlanır ve 7 aylıktan sonra çiftleştirilir. Uçum yapmak için çoğunlukla erkek kuş idealdir. Ancak dişilerde erkekler kadar başarılı olabilir. Performanslı ve yüksek kalitede uçuş için uçuş ömrü içinde 1 veya 2 defa yaru besletilir. Daha fazlası iyi uçumu etkiler. Dolap denilen iki kuşun sığabileceği yuvalarda beslenir ve geceleri dolaplar kapalı tutulur.

Ayrıntılı Bilgi
Töme (kısa gaga) ve tartaç (uzun gaga) olmak üzere iki tipte Adana cinsi vardır. Tartaç daha çok Adana ve Ceyhan yöresi yetiştiricileri tarafından tercih edilir. Töme ise Tarsus'da yoğun olarak gözlenir. Mersin ve civarinda ise iki tipde yoğun olarak bulunur. Bu cinsin yumurta ve tagrit dönemi olmak üzere iki ayrı uçum dönemi vardır. Tagrit dönemi erkek kuşun dişi kuşa ilgisinin en yoğun olduğu dönemdir ve bu dönemde uçumlar bu irkin tanımlanan tüm özelliklerini sergiledigi şekilde gerçekleşir.

Düz iniş ve makaslı iniş adı altında Adana ırkı kuşlar hünerlerini sergilerler. Düz iniş Adana çevresinde gözlemlenir. Makaslı iniş ise Mersin'in özelliğidir.
Düz inişde kuş çağırıldığı zaman kuş bulunduğu yerden yuvasına doğru pike yapmaya başlar ve donuk bir biçimde yuvaya iner. Makaslı inişte ise önden gelen kuş donuk iner takipci yada takipcileri mutlak suretle yere doğru kanat çırparak inerler. Bazı durumlarda öncü kuşda makas yapabilir. Makaslı inişten dolayı bu tür kuşlar diğerlerine nazaran daha hızlı iniş yaparlar.

Bahar ve yaz döneminde yavru alınır. Bu yavrular güvenilir bir yada iki kuş tarafından terbiye edilir. Terbiye işlemi öncelikle kanat hamlıklarının alınması, nefeslendirme, ikili yada üçlü uçurma alıştırma, yükseltme ve hızlı iniş şeklinde gerçekleştirilir. Bu işlemden sonra kuş öncü ve arkçı olarak uçum özelliğine göre ayrılır ve seyretmeye doyulmayacak uçuş hatına başlar.

ADANA IRKI GÜVERCİNLERİ TANITIM YAZISI

A-Tanımı ve tarihçesi : Adana yerlisi olarak bilinen ülkemize ait bu güvercin ırkı dalıcı kuşlardan olup Osmanlı imparatorluğu zamanından günümüze kadar gelebilen ender ırklardandır.

a-Irk ne zaman nereden gelmiş:Bu kuşlar Adanaya arap ülkelerinden
(muhtemelen Lübnan)ermeniler tarafından getirilmiştir.

b-Kimler yetiştirmiş:Türkler,araplar ve ermeniler yıllarca bu kuşları beraber beslemişler ve üretimini yaparak geliştirmişler.Kurtuluş savaşı esnasında ermeniler göç etmiş olsada adanalı yetiştiriciler bu müstesna
ırkın üretimini yaparak günümüze kadar gelmesini sağlamışlardır.

c-Nasıl yetiştirmiş:Genelde soy takip ederek melezleme yapmadan üretip,
uçumu için en uygun yerlerde uçurmaya çalışmışlardır.Bahar geldiğinde
imkanı olanlar kuşlarını kendi bağ evlerine,olmayanlar ise küçük kümes ortaklıkları ile temin ettikleri yerlere götürerek burada asil kuşları eş-
leştirmek sureti ile ırkın gelişimini sağlamışlardır.Yetiştiriciler saf kan kuş-
larını meraklı arkadaşlarınada vererek soyları birleştirip daha kaliteli
nesiller elde etmeye çalışmışlardır.Bu tip eşleştirmelerle elde edilen kuş-
ların hep kardeşlerini alarak kendisine ait soylar yapmak yetiştiricilerin
en büyük idealleri olmuştur.

d-Bu kuşun standartları hakkında yapılan spekülasyonlar var mıdır varsa nelerdir:Standartlar hakkında spekülasyonlar tabiki doğal olarak yapılmak-taysada genel kanı kaliteli bir kuşun nasıl olması konusunda fikir birliği
vardır.İyi bir adana yerlisinde aranan renkler şami,zırhlı,sakar tonları olup
uçuş ve dalış esnasında hata kabul edilmez.Kuşun fiziki yapısı uzun, basık,
ayakları kısa,döş kısmı geniş pöçü kalın olmalıdır.Gözlerde yeşil renk ter-
cih sebebi olup uçarken kuyruğunu açma ve gezerek uçma aranmaktadır.
Dalışa hassasiyet önemli olup parlağı gördüğü andan itibaren eve gelene
kadar gösterdiği performans çok önemlidir.Damızlık kuş seçiminde dalış ye
teneği fazla olan ve çırpınan kuşlar(öncü)tercih edilmektedir.

e- Irk başka ırklarla kırılmış mı:Genel olarak kırılmamış olsada bazı yetişti-riciler kuş yakalamak için veya daha mükemmel bir ırk elde etmek için
(anason ve filo kuşları ile)melezlemeler yapmışlar.Fakat başarılı olamamışlardır.Ama insan gördüğünü söyler derler,bu söylemden yola
çıkarsak ciddiye alınmayacak bazı kişiler (YADIRGICILAR) adana kuşunun
filo kuşlarından şami,müsevvet,zırhlı ,vs nin melezlenmesi sonucu ortaya
çıktığını savunsalarda yaptıkları bu spekülasyon profosyonel yetiştiriciler
tarafından ciddiye alınmaz.Olayın aslı kuş tutup saklamayı meslek edinmiş
bazı kişilerin kuşlarının evlerine daha sadık olması ve satınca geri gelmesi
için yaptıkları melezlemeleri duyan,tesadüfen gören kişilerce anlatılması-
dır

B- Irkın adı nereden geliyor: Sadece Adana ve ilçelerinde yıllarca beslenildiği için ve ülkemizdeki doğudan göç esnasında gelen kuşlardan
ayırmak için Adana yerlisi olarak adlandırılmıştır.

C- Hangi sınıfta değerlendirilen bir ırktıralıcı kuşlar sınıfının vazgeçilmez kuşlarından olduğu için bu kategoride değerlendirilmektedir.

D- Irk hangi yörelerde yetiştirilir:Adana,Mersin,Lübnan ve çevresinde yo-
ğun olarak yetiştirilmektedir.Ancak Lübnanda küçük 7,9 gibi guruplar halinde uçurulmaktadır.

E- Irka başka şehirlerde ne adlar verilir: Irk değişik illerde Adanalı,Cins,
kocabaş ve Adana dewlaps vs gibi isimlerle adlandırılmaktadır.

F- Varsa özel üretim teknikleri nelerdir:Üretim esnasında seçilecek damızlı-gın dalış özelliğinin (öncü) belirgin olması dişi ve erkekte çok önemli olup damızlıkların kanlarının birbiri ile uyumu çok önemlidir.Yavru alırken yu-
murta biriktirilerek aynı ayar yavru almak onların uçurulması esnasında
posta olmaları için önemlidir.Aynı doğumlu kuşlar kardeş ve yaklaşık aynı
güce sahip olacağından postalarda mükemmel bir ahenk olacaktır.Bu
kuşlarda terbiye çok önemli olduğu için yazın yavru alınmaz,eylül sonu
yavru alınmaya başlanır mart ayı sonuna kadar karınlar halinde alınan
yavrular formunda olan usta öğretmen kuşlarla terbiye edilir.

G- Nasıl terbiye edilir:Safkan kuşlardan alınan yavrulara önce uçma öğreti-
lir.Uçmayı yavrunun öğrenmesi için çok sistemli ve gezerek yüksek uçan
bir kuşla iyice nefesi açılır.İyice nefesi açılmış yavru parlak gördüğünde
çok kaliteli bir çıkış yapan öğretmenle enginden ve uçum döneğine göre
yer öğreterek uçurulup dalış yaptırılır.Bu eğitim kuşun öğretmenin uça-
bileceği en üst seviyeye kadar çıkarılır.Yavru kuşlar ilk eğitimini aldıktan sonra kendisi gibi eğitim almış akran kardeşleri ile posta olması için uçu-
rulur.Üç kuş aynı tempoda bir kuş gibi takım görüntüsü vermeye başla-
yınca bu kuşlar artık takım olmuşlardır.En önemlisi iki veya üç kardeş
uçurmaktır.

Ğ- Genç kuşlar nasıl eşleştirilir:Adana kuşları iyice kızmadan eşleştiril-
mez.Adana kuşları tahritken performanslarının doruğuna çıktıkları için
yeni eşleştirilen kuşlar bir kaç yumurta süresince tahritken uçurulma-
malıdır.Adana kuşlarının eşlerine aşırı düşkünlükleri bu süre içerisin-
de istenmeyen,hata kabul edilen ve telafisi çok zor durumlar(tomba,
komutsuz dalış)meydana getirebilir.Kuşun eşine doyması sağlanma-
lıdır.İlk eş olduğunda 5 gün yumurtada yatırılmalı,haftalar ilerledikçe
bu süre 8,9 güne kadar uzatılmalıdır.Bu kadar emekten sonra hala
hata yapan kuşlara yavru besletilir.Bakıcı bir çift ile aynı gün kuluçka-
ya yatırılan genç kuş yavrusu çıkınca macun kustuğu sürece yavru-
su beslettirilir,yem kuşmaya başlayınca yavru genç kuşun altından
alınıp bakıcının altına konur.Genç kuşun yeniden yumurtlaması bek-
lenir ve sadece yumurtadayken yaptığı hatayı yapmayan kuşlarla
uçurulur.Bu sistem 3,4 kez devam ettirilir.Genelde sonuç olumludur.
Bu yüzden adana kuşlarına her zaman yavru beslettirilmez.

FİZİKİ ÜZELLİKLERİ

A- Ağırlık ne kadardır:Yaklaşık 150-200 gr arası

B- Kafa yapısı nasıldır :Kafa yapıları iri yuvarlak veya iri köşelidir.

C- Gaga yapısı nasıldır:Gaga yapıları kısa ve küttür.

D- Göz ve çevresi nasıldır:Göz yeşil olmalı çevresi kırmızı olmamalıdır.

E- Boyun ve gerdanı nasıl olmalıdır:Boyun uzun,gerdanı ise kibarca sarkık
olmalıdır

F- Kanat ve kuyruk oranı ne şekilde olmalıdır: Kanat tüyleri ipek kanat ol-
malı,kuş uçarken ve çırpınırken kanadını kanat kökünden sallamalıdır.Kuy-ruk uçum esnasında yaklaşık yarım ay gibi açılmalıdır.Kuşun kanat uzunlu ğu ele alındığında kuyruk boyunu geçmemelidir.

G- Ayaklar, bilekler ve tırnaklar nasıl olmalıdır:Ayaklar küçük,bilekler kısa
ve kalın olmalı,tırnaklar beyaz olmalıdır.

H- Genel görünüm nasıl olmalıdır: Genel görünüm itibarı ile rengi parlak ve kuş neşeli olmalıdır.Bu kuşlarda genç kuşlar tercih sebebidir.

I- Duruş ne şekildedir: Duruş olarak göğüs dışarda ve dik olmalı vücut
kuyruğa doğru belirgin şekilde üçgen bir şekil almalı,omuz başları içe doğ-
ru olmalıdır

İ- Renk düzeni nedir:Genelde her rengi bulunsada istisnalar hariç,şami zıhlı ve sakar tonları yetiştiriciler tarafından tercih edilmektedir.

PERFORMANS ÜZELLİKLERİ

A- Nasıl uçar:üçlü posta halinde evinin etrafında daireler çizip dönerek
yükselir.Kanat şaplatma vs şekiller pek görülmez

B- Nasıl uçurulur: Posta olarak yetiştirilmiş kuşlar sezonunda gerekli antremanlardan sonra üçlü olarak uçurulur.İstenilen yada kuşun gidebileceği yere gelince beyaz bir kuş ile pırıltı verilip dama dalmaları sağlanır.

C- Nasıl iner-konar:iyi kuşlar çırpınarak iner ve konar.Kötü kuşlar dönerek iner ama kolay kolay konamaz.

D- Yavruya nasıl bakar: Üok güzel yavru beslesede uçum kuşuna yavru
beslettirilmez,yavru uçum kuşunu genelde bozar.Ancak hata yapan genç
kuşlara düzelmeleri için yavru beslettirilir

E- Nasıl üretilir: Kaliteli damızlık temininden sonra istenirse bakıcılar vasıtası ile üretilebilir.Üabuk çoğalabilir.Ancak üretmekten terbiye etmek
çok daha zordur.

F- Gelecekte ırkı neler beklemektedir: Irkın geleceği pek parlak olmayıp
damızlık kuş besleyen kişilerin kuşlarının çalınması,evlerden kaçan kali-
teli kuşların bilinçsizce eşleştirilmesi ve çoğaltılması,güzelim kuşların
gurbetciler tarafından aşırı miktarda ülke dışına çıkarılması yıllardan
bu yana gelen soyların bir bir tükenmesine sebep olmaktadır.Ayrıca
ülke genelinde bir fedarasyonun olmaması illerde derneklerin bulunma-
ması yetiştiricilerin bir araya gelip sorunlara çözümler bulmasını engelle-
mektedir.

SONUÇ
Ülkemize ait bu müstesna ırkın soyunun tükenmemesi için ülke genelinde bilinçli kişiler tarafından beslenilip,üretilmesi gerekmektedir.Kaybolan değerlerimize bir yenisinin daha eklenmesini istemiyorsak önce federas-
yon kurmalı bunun devamı olarak illerde dernekler kurulmalıdır.Yetiştiri-
ricilerin bu site vasıtası ile birbirleri ile iletişim kurup organize olmaları
gerektiği kanısındayım

ADANA IRKI GÜVERCİNLER VE UÇUŞ ÖZELLİKLERİ

Dalıcı güvercin denilince hiçbir ırkın Adana ile boy ölçüşebileceğini düşünemiyorum. Bulutların içinden atlayıp, salmaya kadar durmadan çırpınan bir postayı izlemenin zevkini başka bir ırktan almak imkansızdır. Adana’da bu kuşlar 3’lü bazen de 2’li uçurulur ve uçan her bir gruba posta adı verilir. Postalar postadaki en iyi kuşa göre isim alırlar. Örneğin; Sakar Postası veya mavili şami Postası gibi…

Postada bulunan kuşlardan en az biri kesinlikle öncü olmalıdır. Yani, salmadan parlak (pırıltı) çekildiğinde (genelde beyaz renkli bir kuş, kuyruk ve bel bölgesi civarından tutulup sallanır. Yüksekteki kuşlar bunu atlama sinyali olarak içgüdüsel algılar ve dalışa geçer) ilkin öncüler cevap verir. Diğerlerine ise takipçi denir ve bunlar öncüyü takip ederler. Öncü, takım komutanı gibidir. Diğer kuşlardan üstün tutulurlar. Sadece takipçilerden kurulu bir posta aşağıya alınamaz. Özellikle taritlik döneminde (erkek kuşların dişileri kovaladığı, yumurtlatmadan önceki dönem) bu kuşların parlak hassasiyetleri en yüksek seviyesinde olur. Bazen, tarit (arkacı) bir takipçi bile öncülük yapabilir.

Mükemmel posta demek bulutların içine kadar birbirinden ayrılmadan, kısa sürede, salmanın etrafından çok fazla ayrılmadan (düşmeden) yükselmiş üç kuşun, sadece kuru (diğer kuşları açmadan) parlak ile anında hiç caymadan ve dönmeden (döneklerdeki gibi bir iniş, hem sahibi hem kuş için prestijin zedelenmesi anlamına gelir) aşağıya kadar dalmasıdır. Ek olarak kuşlar dalma esnasında çırpınırlarsa (daha önce inmek için yarışırlar) seyre doyum olmaz. Bazı kuşçular çırpınan, bazıları ise oklava gibi oynamayan kuşları severler. Ama genelde, çırpınan kuşlar daha makbuldür. Cayan, yavaş inen, yavan inen, dönen kuşlara iyi gözle bakılmaz. Bunlar genelde yadırgaya (yabancı kuş tutarken kullanılan seviye olarak ikinci sınıf kuşlardır) uçurulur. Amaç, seyir değildir.

Genelde tek amacı başkasının kuşlarını tutmak olan kötü niyetli insanlar tarafından beslenir.Adana güvercinlerinde renk değil performans önemlidir. Renkleri genelde siyah, beyaz, mavi, kırmızı, bu renklerin kombinasyonları ve tonlarıdır. Her rengin özel bir adı vardır. Mesela;

• Sakar; Her tarafı siyah kanat ucu beyaz
• Zırklı veya Zırhlı; kanatlar siyah, lacivert ve mavi kombinasyonu, göğüs açık mavi
• Şami; Açık mavi kanat üzeri iki siyah çizgili
• Maverdi; beyaz ve kırmızı (kahve) tonları olup kırmızının şekli ve tonuna göre, çubuklu veya şarabi maverdi gibi isimler alabilir.

Tüm kuşların isimlerini açıklamak şu aşamada gereksiz. Fakat tüm kuşlar bunlardan başka, başıbeyaz, bozuk, katrani, muskalı, gerdanlı, küpeli gibi sıfatlar alabilirler. Mesela; başı beyaz küpeli sakar, bozuk katrani zırhlı, muskalı mavili şami, aynalı şami, şami safi gibi…

Bu kuşlar ebat olarak diğer kuşlardan daha iridir. Başları iri çekiç şeklinde, boyunları kalın ve uzundur. Kanatlar uzun ve geniştir. Burunları kısa ve genelde küttür. Oldukça heybetli bir ifadeleri vardır. Tüy dökme mevsiminde, özellikle kanat baş zirfeleri (en büyük tüy) gelmeden uçamazlar. Bu mevsimden sonra tekrar eski performanslarına getirebilmek için çok idman yaptırılması gerekir. Yukarıda sayılan özelliklerde olmayan kuşlar genelde çandır denilen başka türlerle melezlenmiş kuşlardır ki bunlarda parlak hassasiyeti ve kendilerine has uçma özellikleri aranmaz. Havada kanat vurmadan süzülen (fiske atmak veya tonga yapmak), döneklere, kelebeklere ve oynarlara has hareketler yapan güvercinlere iyi gözle bakılmaz. Gerçek postayla uçurulmazlar. Çünkü kuşun kendine münhasır uçuşu bozulabilir.

Adana kuşları salmanın etrafında küçük daireler çizerek yükselirler. Merdiven çıkar gibi, birbirlerinden ayrılmadan dönek atmaları istenir. Parlak çekme zamanı, kuşların yüzlerini salmaya döndükleri anda olmalıdır ki kuş hemen cevap verebilsin. Fakat, ender olarak kuşun arkası dönükken çekilen parlağı görüp dalabilen kuşlarda vardır ki bunları bulup yetiştirmek gerçekten zordur.
Postalar 15-30 dakika arası istenilen yüksekliği bulmalıdırlar. Bu yükseklik yetiştirici tarafından tecrübeyle belirlenir. Ama genelde kayıplara sokulduğunda parlak hassasiyeti azalır, cayma meydana gelebilir. Herkes kuşunu çok yükseğe yollayabilir ama bir parlakta aşağıya alabilen kuşçu sayısı çok azdır.

Adana güvercinlerini beslemek uzun bir tecrübe gerektirir.Diğer kuşlardan daha zor sökülürler (yavru iken), uçurulmaları özen ve itina ister, sallapati uçurulduklarında zevk vermezler. Mutlaka işi iyi bilen bir ustanın yanında belirli bir süre gözlem yapılmalıdır. Aksi takdirde bu kuşları diğerlerinden ayıran özellikleri görmek mümkün olmaz.

Çağımızın en büyük problemi; melezleme yani kanın bozulması sebebiyle arı kan güvercinleri bulmak oldukça zordur. Bilinçsiz yetiştiricilerin cahilce çiftleştirmelerinden dolayı artık Adana‘ya has uçma ve dalma özellikleri yok olmaya başlamıştır.

Bu kuşlar her çiftin kendine ait ayrı bir gözü olduğu 6-8 gözlü dolap denilen kümeslerde beslenir. Çok evcil olan bu kuşları dolaplamak kolaydır. Çoğu zaman dolabının kapısını açar açmaz kendiliğinden girerler. Özellikle postalar art arda uçurulduğu için kuşların yerlerine kendiliklerinden girmesi oldukça önemlidir. Çünkü bir posta indirilmeden diğeri genelde bırakılmaz.
Her posta (3'lü kuş grubu) genelde aynı kuşlarla uçurulur. Bu kuşlar uçma stillerine göre uygun ekürilerle uçurulur. Öğür denilen bu eküriler uçarken kayiten ayrılmazlar. Öğür yapma aşamasında yetiştiricinin tercihi çok önemlidir. Yanlış kuşlarla uçurulan kuşların performansının ne denli azalacağını gören biri olarak tecrübenin önemini tekrar vurgulamak isterim.

Sabah erken vakitte veya akşam serinlikte uçurulan kuşlardan daha fazla randıman alınır. Ama uzun süre uçmamış veya daha yeni yeni postalara katılan acemi kuşlar çalıştırmak amacıyla günün her saatinde uçurulabilir. Rüzgarlı ve puslu havalarda bu kuşları uçurmak çok risklidir. Çünkü kuş parlağı göremeyecek kadar uzaklaşır veya görmezse genelde tutulur. Bu yüzden kuşlar havada iken devamlı gözle izlenmelidirler. Mükemmel parlak hassasiyetleri nedeniyle bazen yabancı salmalara bile akarlar. Bir indiklerinde de genelde yakalanırlar. Bu yüzden parlak elde uçurulmalarını tavsiye ederim. Özellikle yavru kuşlar en küçük bir pırıltıya, parlağa atlayarak kolayca tutulurlar. Ama bu aşama atlatıldıktan sonra ve bir yumurta gördükten sonra damı daha iyi tanırlar ve yakalanmaları zorlaşır.

Performans kuşu olan Adana güvercinlerine genelde yavru besletilmez. Çünkü yavru beslemek kuşun performansını azaltır ve çabucak yaşlandırır. Bu yüzden dönek, kelebek veya çandırlara yavru (cülük) besletilir. Ayrıca yumurtadaki kuşların parlak hassasiyeti çok azaldığından dolayı (salmaya gelme hırsları azalır) çıkan yumurtaları başka kuşların altına sürülür. Böylece kuşların en iyi performansı verdiği taritlik dönemi (yumurtlatmadan önceki dönem) öne alınmış olur. Özellikle postalar öncü kuşun tarit olduğu dönemlerde en iyi randımanı verirler. Bu yüzden öncülere genelde hiç yavru besletilmez.

Toplu olarak da uçurulabilen bu kuşlar bazen dönek veya kelebeklerle birlikte de uçurulabilir. Her zaman ilk dalanlar mutlaka bunlar olacaktır. Böylece döneklerin dalmasında ateşleyici faktör olabilirler. Fakat şunu belirtmeliyim ki zamanla kuş Adana’ya has uçma özellikleri yitirecektir.

Tavsiyem; bu kuşları yanlarına başka ırk katmadan 3’lü gruplar halinde uçurun ve parlakla sinyal verdiğinizde öncü kuşun atlamasını ardından takipçilerin çırpınmasını seyredin. Bunu bir yaşadığınızda, bırakmanız mümkün olmayabilir.

Saygılarımla...
Umut PEPEDİL

Yaşayan Efsaneler



--------------------------------------------------------------------------------

1978 yılının 10 Eylül ile 9 Kasım tarihleri arası Türkiye;yi gezdik. Ankara;dan başlayıp Nevşehir, Konya, Adana, İskenderun (Scandaroon), Antakya (Antioch), Gaziantep, Mersin, Kıbrıs, Alanya, Antalya, İzmir (Smyrna) ve son olarak İstanbul. Her zaman güvercin yetiştiricilerini aradık ve oradaki İngilizce konuşan arkadaşların sayesinde başarılı olduk. Tabii bir ay gerçekten detaylı bir araştırma yapmak için yeterli değil, fakat geneli iyi temsil eden bir kısımı izlemiş ve, yabancılar tarafından dokunulmamış bir şekilde bulunan, yetiştiriciliğin şu anki durumunu görmüş olduk.
Türkiyede yetiştiricilerin neredeyse hepsi erkek. Geceleri belli kahvehanelerde bir araya gelip hem iyi zaman geçirmiş oluyorlar hemde kuş takası yapıyorlar. Haftalık pazarlarda var. Fakat, klüpler, yöneticiler, aylık ödemeler, showlar, magazinler, posterler veya kitaplar yok. Hatta fotoğraf bile yok. Adamlar gerçekten canlı kuşu görmek aşkında, özelliklede uçuşlarını. Kuşlar hakkındaki bilgiler sadece kulaktan kulağa geçen geleneksel bilgi halinde. Ülkenin değişik kısımları ve değişik şehirleri bir birlerinden farklı özel ırklar beslemekte ve kendilerine özgü uçuş sporları var. Bunun yanında farklı taklacı ırklarına ülkenin her yerinde rastlamak mümkün. Güneyde ise eski usül mesaj (kullanılan kelime carrier ve bağdat benzeri ırklar için kullanılmasının dışında asıl olarak mesaj taşıyan haberleşme kuşları için kullanılan genel bir terim) kuşları. Fakat posta yarışları yok!!
Keskin vurucular veya dalıcı güvercinler üzerine ilk dersimizi Adana şehrinde aldık. Akdeniz:den fazla uzak olmıyan bu büyük şehir Taurus (Toros) dağlarının güneyinde Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının bulunduğu ovada kurulu. İklim tropikale yakın ve pamuk bölgenin başta gelen ürünü. Dewlap türü, bir çok renkte bulunan, bir ırkın (Adana, yerli) burada en yaygın yetiştirilen ırk olduğunu keşfettik. Bu kuşlar yerde ve çoğunlukla tahta (bazen bayağı tehlikeli bir şekilde sallantılı) merdivenlerle çıkılan beton damlarda kurulu salmalarda besleniyor. Salmalarda genellikle güneşlik yok ve çoğunda pencerede yok. Fakat, gerçekten olağandışı olan bir özellikleri kuşların dikkatli, düzenli bir şekilde eş olarak dolap bölümlerine yerleştirilmiş olması ve bu dolapların menteşeli kapıları olması. Çoğu zaman kuşlar bu dolapcıkların içinde karanlıkta tutuluyor. Hatta bazı kuşcular salma bile kullanmıyor - - damda sadece dolaplar var!!! Sonuçta, Adana;yı dolaplar şehri olarak anmaya karar verdik.


Adana kuşları sağlam yapılı, elle tutulur büyüklükte kuşlar. Aşağı yukarı bizim postalardan biraz daha iriler. Kafa yapıları gürbüz, dewlapların tipik gerdan yapısı mevcut. Gözler çoğunlukla elã. Bu kuşların çoğunda kanat uçları beyaz ve bazılarında beyaz sakal veya burun üstü mevcut. Bacaklar paçasız ve çoğunlukla bronz, kemik veya plastikten yapılmış çeşitli bilezikler takılı. Kuşlar dolaplarından bırakıldığında sadece çevremizde dolaşıp yem (buğday) aradılar. Korkunun hiçbir izi yoktu. Sahipleri onları uzunca bir sopayla yönetiyor; dolap bölmelerine girmelerini istediğinde sadece sopasıyla onları yönlendiriyor ve onlarda dolaplarına giriveriyor. Böyle kuşların uçucu kuş olabileceklerini düşünmeyebilirsiniz. Evet, bizede öğrettiler!
Kuşları dolaplara soktuktan sonra kuşçu çoğunlukla üç kuştan oluşan bir takım seçip dama koyuyor yada havaya atıyor. Onların yükseklere çıkması için sinyal veriyor, bazen renkli bir bayrakla, ve o kocaman kuşlar öyle tırmanabilirmi! Döne döne, 100 metrelik dairelerle, yükselerek, yükselerek, gökyüzünde küçücük noktalar oluncaya kadar. Her zaman, kanat kanada sıkı bir takım olarak. Bazen kuşların yerden bin ayak yukarıda olduklarını tesbit ettik. Kuşcu yüksekliklerinden tatmin olduğu zaman beyaz bir kuş çıkarıyor - - çoğunlukla tavuskuyruk - - ve hafifce sallı====== kanatlarını çırpmasını sağlıyor. Aynı anda yukarıdaki kuşlar kanatlarını kapatıp dalıyor, bize doğru dim dik bomba gibi atılıyorlar ve büyük bir dalga sesiyle önümüze iniyorlar. Kaç kere seyrettiysek inanılmıyacak bir show oldu, kuşlar bize doğru geldikce eğilip kaçınmak içgüdümüzü kontrol etmek zorunda kaldık. Bu kuşların hünerlerini ilk gördüğümüzde böyle bir kaç saniye süren olağanüstü bir olayı ben ağzım açık bir şekilde algılamaya çalışırken yanımda duran Robert;ın üstüme döktüğü sıcak çayla bir anda beyin hücrelerimin şok a girmesi ve aynı zamanda dönüp onun kendini bir tarafa atmasına şahit olmam unutamıyacağım bir hatıra. Onların zamanlamalarınıda ölçmeye çalıştık, kaba bir ölçüm saatte 90 kilometre ile sonuçlandı!!
Değişik damlardan bir çok takım aynı zamanda uçurulduğu halde takımların bir birleriyle ilgilenmemeleri bizde derin tesir bıraktı. O kuşlarda yüksek bir sadakat duygusu olmalıki öyle her zaman şaşırmadan, o yükseklikten, kendi damlarına dalsınlar.


Tabii, bizde bu Adana dewlap ırkının Türkçe adını sorduk, fakat kuşçular sadece bize renk isimleri söylediler. Adana ırkı bu ovanın (Çukurova) yerli ırkı sayılıyor. Buna rağmen ülkenin öteki kısımlarında rastladığımız, Adana;dan daha irice olan gerdanlı (Dewlap türü) kuşlar hep arapca isimlerle adlandırılıp, Suriye orijini ima edilmiştir, ve bu kuşlar dalıcı kuşlar olmamaktadır.





Yazar: Dr. W. F. Hollander & Robert M. Pettit
Tercüme: Uğur Kurt GÜRSU - TGYB

siliniz

meraklı arkadaşlara umarım yardımcı olur bu bilgiler

saygılar sevgiler

Uploaded with ImageShack.us