ÇİÇEK

Frengi, halk arasında bazen çiçek
olarakta geçer, "borreliota avium" virüsünün neden olduğu bir
hastalıktır. Özellikle posta güvercinlerinde olmak üzere çoğunlukla
sıcak havalı bölgelerde ortaya çıkar. Çoğu virüs nedenli hastalıkların
aksine bulaşıcılığı dışkılardan değil, kan emici parazitlerden (sivri
sinek, kene, sakırga, uyuz böceği etc.) dolayıdır. Parazitler taşıyıcı
görevi yapıp hastalığı güvercinden güvercine bulaştırır. Bu virüs
temasla bulaşabileceği gibi içme suyunda günlerce yaşayabilir. Virüs
hasta kuşlar tarafından salya ve sümük ile vücuttan atılabilir. Bu
sıvılar yerde kuruduktan sonra tozlaşarak hava yoluyla bulaşıma neden
olabilir. Virüsün bu yolla vücuda girebilmesi için güvercinin
vücudunda yaranın (kavga sırasında göz ve gaga kenarındaki
yaralanmalar gibi) mevcut olması lazımdır. Virüs vücutta bulduğu
yaralardan kan sistemine geçip burada çoğalır ve bu safhadan sonra
yeniden deri yüzeyine gelip burada tomurcuklanır. Tomurcuklanma
insanlarda görülen çiçek hastalığına benzer (hastalık isminide buradan
almıştır). Tomurcuklanma çoğunlukla derinin tüylerle kaplı olmadığı
kısımlarda baş gösterir. Göz çevresi, gaga başlangıcı ve bacaklar
tomurcuklanmanın kabuklaşmış bir şekilde görülebileceği bölgelerdir.
Hastalık hızla ilerler ve ve tamurcuklar irin üretmeye başlarlar.
Hastalığı öldürücü yapanda bu özelliğidir.

Virüs burun, ağız veya boğaza yerleşip irin üretmeye başladığında
kuşların nefes alması ve yem yemesi büyük derecede zorlaşır. Hasta
kuşun boğazına bakıldığında sarı ve sert irin parçaları görülebilir.
Bu parçalar tomurcuk yaralarından çıkarak oluştuğundan sıyrılması veya
deriden koparılması oldukca zordur. Bu safhada akılda bulundurulması
gereken en önemli şey görülen belirtilerin pamuk (trichomoniasis) ile
aynı olmasıdır. Pamuk tedavisi altında bulunan bir kuşun tedaviye
cevap vermemesi halinde frengi tedavisine geçilmesinde fayda vardır.
Bu iki hastalığın aynı zamanda bir kuşda mevcut olma olasılığıda
yüksektir. Frengiyi pamuktan ayırmanın en kolay yolu tomurcuklanmanın
bacaklarda veya pamuğun olmıyacağı bir şekilde göz çevresinde
bulunmasıdır. Bunun yanında mikroskop altında teşhis konulabilir.

Frengi daha çok genç kuşlarda ortaya çıkar. Yavruların derisinde
kahverengimsi renklenmeler görülebilir. Frengili bir kuşun nefes alma
ve yeme sorunlarının dışında yan hastalıklara karşı açık olması başka
bir sorundur. Bu konuda yardımcı olabilmek için A vitamini takviyesi
yaparak derinin dayanıklılığını arttırıp tomurcuk yaralarının hızla
iyileşmesini sağlıyabilirsiniz.

Frengi geçiren kuşlar hayatlarının sonuna kadar bu hastalığa
bağımsızlık kazanır (Burada frenginin değişik varyasyonlarının var
olduğu unutulmamalı. Bağımsızlık sadece kuşun atlattığı varyasyona
karşı oluşur). Yıllık frengi aşısı (İğne yerine kuşun baldırından
yolunan bir kaç tüyle derinin tüy deliklerinden kanamasını sağlayıp
buraya sürülecek süngerimsi bez parçaları ile veriliyor) bu hastalığa
karşı kuşlarınızın en sağlam savunması olur. Colombovac'ın frengi ve
paratifo karışım aşısı kullanılarak iki hastalığa karşı birden
aşılıyabilirsiniz. Bu aşı iğneyle her kusa 0.02cc ölçüsünde boyundan
verilir. 6 haftalıktan küçük kuşlara aşı yapmamanız ve bir kere açılan
aşı paketini bir daha kullanmak üzere elinizde tutmamanız önemlidir.

Frengi tek başına kuşları zor öldüreceği için tek yapacağı şey
kuşların çirkin bir görünüşte olmalarını saşlamasıdır. Asıl sorun yan
hastalıklardan gelmektedir. Bunun dışında pamukla beraber baş
göstermesi bir çok kuşunuzu kaybetmenize neden olabilir.

Hastalık sırasında 1/4 Carnidazole tabletini kuşlara ağızdan 6 gün
süresince verip bunu 7 gün süresiyle Albon vererek takip etmek bu yan
hastalıkların etkisini ortadan kaldırır.

Bunların dışında Pox Dry ilacını hem frengi hemde pamuk yaraları
üzerine sürerek hızlı bir şekilde kurumalarını sağlıyabilirsiniz.

Bu hastalığın bulaşmasının en büyük nedeni parazitler olduğu için
salmanızda kuşlara değmiyecek yerlerde parazit (sinek?) kağıdı
kullanabilirsiniz. Belli bir süre sonra bu kağıtların güvercin tozu
nedeniyle etkisiz hale gelmesi doğal. Bu durumda kağıtları sıcak suda
sabunla hafifce yıkayıp yeniden kullanabilirsiniz. Bunu yaparken
pilastik eldiven takmanız iyi olur. Eğer bu kağıtları kullanmak zor
geliyorsa (kuşlara sert bir şekilde yapışırlar) boş bir cam kavanoza
beş altı tane kağıt şeridini koyup salmada geceleri ağzını
açabilirsiniz.

Böylece kuşlarınıza zarar vermesini ve tozlardan etkilenmesini
engellemiş fakat sinek, sivri sineklerden kurtulmuş ve öteki
parazitleride salmadan uzaklaştırmış olursunuz.

Uğur Kurt Gürsu