DEMİRCİ HASAN

Hasan Özöğrünç 1952 İzmir

17 yaşında 1967 yılında Karabağlar’da Dönek Güvercini yetiştirmeye başladım. Hiç kesintisiz (askerdeyken kardeşlerim, eşim baktı) güvercin yetiştirdim.Hala da Karabağlar’da güvercin yetiştirmeye devam ediyorum. Evliyim, bir çocuğum var.Demir ustasıyım,son 20 yıldır sadece kuşlarımla ilgileniyorum. Dönek Irkı dışında başka bir ırka bakmadım.

17 yaşında güvercine meraklandım. Yakınımdaki Dönek yetiştiricilerinden etkilenerek Dönek Güvercini yetiştirmeye başladım. Eczacı Nuri Amca(Pınarbaşı), Yavuz Amca, Becerağa(Beştepeli) yetiştiriciliğimde etken olan ustalardı. bunlar dışında İzmir ve çevresinde Dönek Güvercini’ne emek vermiş her büyüğümle diyaloğum oldu

Dönek Güvercini’nden öncelikle beklentim; havada vazifesini yerine getirebilmesidir. Tüy ve şekil olarak çok önemli beklentilerim yok. Ama yerde hoşuma giden tüy şekli; Akkol Tarzı kostümlü kuşlar ve dönüşü güzel gösterdiği için Galaçalar’dır.

Palkanat, Karakanat , Atom,Gider denilen kuşlardan baktım. Halada bu ırklara bakmaya devam ediyorum. Her ne kadar genel özellikleri azalmışta olsa elimizde kalanlarla iyi bir şeyler yapmaya çalışıyoruz.kuşlarım soy özellikleri olarak; ağırlıklı gider ve atom çaprazı. yavruluğunda sert eş aldıktan, 1. yavruya kustuktan sonra marifetini ortaya koyar. Ağırlıklı olarak sıkıp gelen ama kanat kaldırıp dönüşe giren bir damarım var. Kafa olarak sağlam, bakıcılıkları iyidir. Eğitime yatkın kuşlardır. İşaret olarak kaşlı olan yavrularıma biraz daha fazla dikkat ederim.galaça,baska ve kırmızı tonlardadır. Bugüne kadar paçalı döneklerle çaprazlama uygulamadım. Deneyen kişilerde gördüğüm devamlarının gelmediği oldu. O yüzden iki ayrı ırkın çaprazlanmasına karşıyım.

Dönek Güvercini’ni elime ilk aldığımda göz yapısı, ayak ve göğüs yapısına dikkat ederim. Gözkapakları beyaz olan, ayakları kısa olan, göğsü geniş kuşlara dikkat ederim. Birde kanat ve kuyruk boyunun eşit olması önemlidir.

Dönekçilik zor bir uğraştır. Zaman, emek, bilgi, tecrübe, yetiştirilen yer ve iyi dostlar önemli faktördür. Dönek Güvercini yavruluğundan itibaren dikkatli bir şekilde eğitilmelidir. Mayası sağlam, daha önce denenmiş bilinen soylardan gidilerek yavruluğundan itibaren uçurularak, öncelikle yere inmesi öğretilmeli daha sonra tek düşürüp pırıltıya eğitirim. Yavruları 2+2 eğitildikten sonra teke düşürürüm. Sürekli antrenman yapması gerekli. Yavrulukta 90dan çabuk kırılması için, sonra ırkının özelliklerine göre kuş kendisini nasıl kaldırıyorsa oradan pırıltı veririm. Bilinen damızlık seçimi yapılmalı; aynı çift üzerinden belli bir süre yavru alıp deniyorum: istediğim olmazsa; eşleri değiştiriyorum: damızlıklarımı ayrı bölümde daha dikkatli bir şekilde eşlenmesini sağlıyorum: kanı açmak içinde o soya yakın kuşlardan kan veriyorum. 1976 yılından beri damızlıklarım aynı(Gaziemir ve Nazilli’den aldım.) zaman içerisinde araya kan kattım.

Dönek Güvercini’nde; Bombeli dönüş, Plaka Dönüş, Dilimli Dönüş genel stillerdir. Plaka Dönüş tercih edilen tonu ağırlıklı siyah 2 renk olarak iki yuvarlak iç içe düzlem şeklinde dönüş benim en çok tercih ettiğim ve istediğim dönüş şeklidir.

İyi bir dönüşte kuşun yetenekleri kadar atılan pırıltınında önemi fazladır. Kuşun tarzı neyse ona göre pırıltı verilir. Bunu da en iyi o kuşun yetiştiricisi bilir. Plaka dönen kuşa 60, 70 dereceden pırıltı veririm. Yarım kapalı kuşlara daha dik açıdan pırıltı veririm. Yetişmiş kuşlara kümes pırıltısı vermem. Kümes pırıltısını daha çok yavru yetiştirirken uygularım.

Dönek Güvercini’nde dönüş hataları kişiden kişiye, yöreden yöreye değişiklik gösterebilse de genel olarak hata kabul edilen durumlar vardır. Benim için en önemlisi kuşun dönüşe girdiği gibi çıkabilmesidir. İyi bir Dönek Güvercini yaptığı çok güzel bir daireyi mutlaka giriş ve çıkışındaki düzgünlüğüyle tamamlamalıdır. Dönüşten önce pırıltıya oturan ya da takla atan kuşlar bana göre hatalıdır. Ama bu özelliklerini normal uçuş esnasında yapmalarını hata olarak görmem. Dönüş hataları sadece kuştada değildir bana göre. Yetiştiricinin becerisi, çevresel koşullar, o anki hava durumu da güvercinin dönüşte hata yapmasına neden olabilir. İyi bir yetiştirici, yetiştirdiği kuşun hangi durumlarda ne tarz hareket yapacağını bilir. Ve ona göre hareket eder. Yetiştirici kuşla irtibatını kesmemeli, kuş onu, yetiştirici kuşu bilmeli. Dönüşe hazırlandığını hissetmeli. Saniyelik zaman içerisinde dönüş anını zamanında gene kuşun gotüreceği mesafeyi de ayarlayarak kuşu dönüşe sokmalı.

Zaman içerisinde dönüş kriterleri daha dikkatli incelendiği için ve dairenin güzelliğini daha net gösterdiği için Galaça kostümlü kuşların yetiştirilmesine ağırlık verildi. Eskiden kuşlarda sadece döneklik aranır. Girişine çıkışına ve bir çok özelliğine çok fazla dikkat edilmezdi. O dönemlerde düzaraplar, arapakuyruklar, düzpallar, boz akkuyruklar, kara kırmızı bozkalar, kara kırmızı arkalar, kaplanlar, düz maviler gibi kostüm özelliğinde olan dönekler vardı. Bende bu kuşlardan besledim. Ama dönüşü daha güzel gösterdiği için Galaça kostüm yapısında (zaman içerisinde ıslah ederek )kuşlara yöneldim. Dönüşte kostüm yapısı önemlidir. Siyah-beyaz Galaça kuşlar daireyi daha güzel gösterir. Bana göre siyah-beyaz bir kuş tek renk olmaz. Beyazı fazlaysa beyazını, siyahı fazlaysa siyahını fazla gösterir. Ama her koşulda daire iki renk olur. Dönek Güvercini’nde kuyruk üstünü önemsemem. Eski kuşlarımda vardı. Herhangi bir olumsuz durum yarattığını görmedim. Ama şimdi beslediğim ırkta kuyruk üstü olmuyor. Bana göre bir kusur değildir. Tozluk konusundaysa kimi kuşlarda içte ve ya yanda tozluk olabilir. Ayağı tam olarak kapatmadığı sürece paçalılarla çaprazdır diyemem. Paçalı çaprazlarının genelde tırnaklarında da tüy görülür. Ama hiç tozluksuz olması makbuldür. Kuyruk olarak beyaz kuyruklu kuşlar tercihimdir.





Dönek Güvercini yetiştirirken kümes yapıları çok önemlidir. Bilinen damızlıklar herhangi bir şüpheye düşmemek için ayrı eşhanelerde tutulmalıdır. Benimde damızlıklarım ayrı bir bölümdedir. Uçurduğum kuşların kümesi ayrıdır. Daha küçük kümes olması içeriye girip kuşu kolay yakalayabileceğim özellikte olmalıdır. Kalabalık kuşların içindeki bir kümesim vardır. Burdanda yavru alırım. Ama ana damarım daha sağlam ve daha dikkatli bir yapıdadır. Bugüne kadar kuşlarıma buğday, darı ve arada çiğdem verdim. Bugüne kadar herhangi bir sıkıntı yaşamadım. Yemi alırken temizliğine, düzgünlüğüne dikkat ederim.

Damızlık yapılacak kuşta bana göre erkek daha önemlidir. Bugüne kadar yaşadığım tecrübeler bana bunu gösterdi. Her yetiştirici kendi ürettiği, yetiştirdiği kuşların özelliklerini bilir. Yetiştirilen kuşlarda tüy yapılarının, şekillerinin iyiye işaret olduğunu ancak o yetiştirici edindiği tecrübelerden çıkarabilir. Mesela ben kendi kuşlarımda gözün üzerinde kaş olan ve bazı kostüm yapılarındaki kuşlarımın dönüp dönmeyeceğini yavruluğundan tahmin edebilirim. Tabi ki bu yaşadığım tecrübelerle sabittir. Ama başka bir yetiştiricideki örneğin; omuz başı açık, kemerli ya da daha farklı bir tüyde kuşlar için döner ya da dönmez demem âfâki olur.

Havada ne olduğu bilinmeyen kuşlar üretiliyor. Kostüm ve şekline göre üretim yapılıyor. Eğitim zayıf ırkların ayrımı bilinmiyor. Gelip geçici meraklar fazlalıkta.Ama Dönek bana göre son zamanlarda daha bilinçli yetiştiriliyor. Islah özelliklerine dikkat ediliyor. Eski kuşlar için yapılan çarşaf tabiri şimdi ki kuşlarda kesinlikle istenmiyor. Gelecekle ilgili iyi düşüncelerim var. Bilinçli yetiştiriciler çoğalıyor. Bu da umut verici. Kaliteli ırklar beslenerek üretilsin. Görerek, bilerek damızlık seçimi yapılsın. Bir kere görmek yeterli değildir. En az 3-4 kere izlenmeli.

Bugüne kadar her dönem bir çok yetiştirici tarafından izlenip beğeni kazanan kuşlar uçurdum. Hala da 8 yaşında bir kuşum kümesimde gelen misafirlerime hizmet vermeye devam ediyor. Ama kuşlarımın içinde imparator erkek, ortadan elifli erkek(7 yıl boyunca döneklik yaptı), Ulubatlı Erkek, Yandan Telli Erkek en önemlileriydi diyebilirim.

1982 yılında imparator erkeği uçuruyordum. Bir gün Bergama’dan misafirler geldi. Gelen kişiyi ilk defa görüyordum. Kuşu duymuş gelmiş. Kuşlarımı doyurmuştum. Kuşum tok uçuramam dedim. Rica etti. Kendisinin eski milletvekili Kemal Serdaroğlu olduğunu söyledi. Bende kendisini kıramadım. Kuşumu uçurdum. Tok olmasına rağmen, çok güzel bir dönüş yaptı. Kemal Bey delikanlı bu kuşu bana sat dedi. Bende “Bu kuşu veremem. Meraklıyım” dedim. Cüzdanını çıkarıp ortaya koydu. Yine de ben kabul etmedim. Merakımı ve zevkimi paraya değişmedim.

Bir çok yerde güzel Dönek’ler izledim.şimdi burada tek yazmaya kalksak mutlaka unuttuklarımız olur. Ama aklımda kalan Bergamalı Camcı Mehmet Amca’da bir erkek, İstanbul’lu Yaşar’ın imparator erkeği ( Keşan’da genç yavruyken izledim) unutulmayacak dönüşlerdi.

41 yıldır bu camianın içerisindeyim.yaşımın yettiği her ustayla,birçok farklı bölgeden yetiştiricileri tanıma fırsatı buldum.demirci hasan olarak dönek uçan her bölgede beni tanıyan,bilen,seven meraklılar vardır.her bölgede her zaman açık bir kapım olur.bugüne kadar kapılarım hiç kapanmadı.bende her yetiştiriciye saygı duyuyorum.tüm meraklı arkadaşlara başarılar diliyorum.ben özü,sözü bir olan her insanı seviyorum.