AHMET RASIM PALAS

16 Aralık 2006
Solda Güven Sancak , ortada Ahmet Rasim Palas ve sağ başta Tuna Alnıtemiz ustalarımız.

1939 İstanbul Aksaray Vatan Caddesinde dünyaya gelen Rasim PALAS Bey Dönek kuşuyla Anne tarafından dedesi vasıtasıyla tanıştı. Annesi Manastır'lı Babası ise Malatya' lıydı. Dedesinin dönek konusundaki ilgisi, sevgisi onun aklında hep bir saygı göstergesi olarak kaldı…10 Yaşına geldiğinde artık kendisini dönek beslemeye hazır hissederek 57 yıllık macerasına başladı. Bu öyle bir maceraydı ki, bu uğurda nelerden fedakârlık etti bir bilseniz…1952 yılında bahriye okuluna yazıldı kısa sürede dönek sevdası ağır basarak okulu bıraktı ve kuşlarına geri döndü… Aklında hiçbir şey yoktu… Delikanlı olmuş ama kızlara karşı bir şeyler hissetmesine rağmen gene ilk aşkı hep dönekleri olmuş. Dönekçiliğe verdiği aşırı hassasiyeti anlayamayan bayan arkadaşları ile bir türlü evlilik aşamasına gelememiş. Ve hala bekâr Rasim Bey… Hasta olduğu bugünlerde yanımda bir hayat arkadaşı olsa kendisi açısından çok daha iyi olurdu elbette…
Rasim Bey Dönek kuşundan bahsedecek çok şey olduğunu ve bunu yüzlerce kâğıda bile not alsam yetemeyeceğini söylüyor… Ama bir yerlerden başlıyor anlatmaya;
Dönek kuşu asla sözlerle anlatılarak ifade edilemez… Asla hissedilemez. Masada uzun uzun anlatılan kuşları sadece anı olarak dinleyebiliriz. Dönüşünü yapan bir döneğin kalbinize ve gözünüze yerleştirdiği mührü nasıl kelimelerle ifade edebiliriz ki?
57 Yıllık dönekçilik hayatımda dönüşü hiçbir zaman aklımdan çıkmayan kuşların birinci sırasında, İzmir Karşıyakalı Albay Celal Bey'in dişisi geliyor. 1978 yılında bu kuşu seyretmeye gitmiştik. Celal Bey kuşu 3 kere uçurttu ancak kuş dönmedi…4. seferde biz gene umutsuzca bakarken dişi dirseklerini topladı ve tam kapalı olarak 3 mt kadar döndü. Kalbim neredeyse durmuştu. Gözlerime inanamıyordum. Böyle kapalı bir daireyi ilk defa görüyordum. Sonradan tecrübe ediyorum ki, böylesine kapalı bir daire yapan kuş 5 mt nin üstünde asla dönemiyor. Bu konuda, birçok kişi aksini iddia edebilir ama ben kuşun tam kapalı daireyi yaparken nefes almadığını düşünüyorum. Su altında nefes alabileceğimiz saniyeler nasıl sınırlıysa, dönen kuşun da nefesini tutabileceği zaman ortalama 5 mt ye tekâmül ediyor. 15–20 mt dönen birçok kuş gördüm hayatımda. Ancak, bu kuşların dairesi Celal Bey'in dişisi kadar kapalı bir daire değildi.
Hayatımda gördüğüm en iyi 2. dönek ise, İzmir Buca'lı Emrullah Keskin bey'in pal galaça dişisidir. Bu kuş Celal Bey'in dişi kadar kapalı dönmedi ama 6 mt kadar güzel bir daire gösterdi.
3. gözdem ise İzmir Emirâlem'de Mehmet Bey'in tek gözü kör galaça döneğidir. 6–7 mt kadar dönüşünde bozukluk olmasına rağmen dairenin içinde taktı. Yere vurdu ama ölmedi. Bu kuşun dairesinin içinde takmasını bugün hala anlayabilmiş değilim…
4. gözdem İzmirli İsmail Okkalı Bey'in Kamalısıdır. Bu kuş, Denizli'li Cafer Bey'den İsmail Okkalı Bey'e geçmiştir. Benim gördüğüm en iyi dönüşünde 18–20 mt kadar dönmüş ancak dairesi kapalı değildi. Namı değer Fındık dişinin de tam kapalı dönmemesine rağmen tüm Türkiye'nin seveceği bir dönüşü vardı.
Ben daireyi keşfedebilmek için bir gün torna makinesine mukavva monte ettim. Mukavvanın ortasını siyaha boyadım. 1. devirde döndürmeye başladım ve bu devirde mukavvanın bana verdiği görüntü sallamalı, dağınık bir görüntüydü. Daha sonra devri artırarak, 2 seviyede ise dağınıklığın tamamen ortadan kalktığını ve dönekte istenen tam daireyi buldum. 1. devirde siyah daire daha büyük ve 2. devirde ise daire daha da ufalmıştı… Yeni nesil yetiştiriciler de bunu deneyebilirler. Aranılan tam dairedir ve bunu kuş ancak tam devrini bularak bize sunabilir. Tam kapalı bir daire 2 mt bile olsa size büyük zevk verecektir.
Dönek konusunda bilinmesi gereken en önemli konulardan birisi kaynağının İzmir olduğudur. İzmir'de bulunan bu ırk özellikle Selanik ve çevresine Türkler tarafından &&&&&&ürülmüştür. Bu ırk iki dünya savaşında tekrar geri getirilmiştir. Bu göçün gidişi sırasında oradaki Türklerin bazı çalışmalar yaparak döneği daha kapalı ve daha uzun dönen bir kuş haline getirmeye çalıştıklarını kısmen de olsa biliyoruz ancak dönek dönüş macerasında sadece İzmir'e değil, İstanbul, İzmir, Aydın gibi illere de dağılmış ve 1960 yıllarında sadece İstanbul'da 340 adet dönek yetiştiricisi bulunuyordu. Hayatımı İstanbul ve Türkiye'deki yetiştiricileri gezmekle harcadım desem doğru olur. İstanbul'da kuşçuluk hiçbir yere benzemez. Konu ister kafes kuşu olsun, ister kümes kuşu olsun, isterse tavuk, horoz olsun İstanbul'daki yetiştiriciler her zaman daha titiz ve özelliklere dikkat etmişlerdir. İstanbullu bir yetiştiriciye kuş beğendirmek çok zordur. Uçuş özelliklerine son derece dikkat ederken, kostümünü de maksimum derecede önemsemişlerdir. Yani, konu dönekse mümkün olduğunca en iyi daireyi en güzel kuşta bulma hedefi her zaman amaç olmuştur. Ancak, dönek sonuçta marifet kuşudur ve önce dönmelidir. Tüm Türkiye'de beslenen marifet kuşları içinde sadece Bursa Oynarında hem kostüm hem de marifet eşit düzeyde önemlidir.
Bu güne kadar birçok anım oldu doğal olarak ama bunlardan bazılarını unutmam mümkün değil. Hemen aklıma gelen bir tanesi:
Bursa'lı Rahmetli Kırmızı Mehmet bir gün bana gelip, iyi dönek bulmak için Selanik'e gideceğini söylemişti. Ben de, ne işin var Selanik'te gel sana hiçbir yerde göremeyeceğin bir kuş döndüreyim dedim. O da, yok yok ben karar verdim gideceğim dedi. Ancak, vizesi çıkmadı ve gidemedi. Baktım üzgün, gel şimdi sana şu kuşu bir döndüreyim dedim. Dişi yaklaşık 15–17 mt arası harika bir dönüş yaptı. Rahmetlinin gözleri fal taşı gibi açılmıştı. Hadi şimdi al güle güle besle dedim. Kuş Bursa'ya gitti ve kanatları geldiğinde Rahmetli kuşu bakın Selanik kuşu diye uçurtarak herkesi inandırdı.
1978 Yılının Ramazan Ayında Değirmendere'ye İsmail Bey'i ziyarete gitmiştik. Ekibimiz çok neşeliydi. Yanımda, Beşiktaşlı Kel Yavuz, Ziya Baba, İlhami Bayri, Zortik Mustafa vardı.
İsmail Bey kuş uçurtuyor ama kuşlar bozuk diye ben arabada uyuyordum. Zortik Mustafa arabaya geldi ve gel de kuş seyret dedi. Ben de ne geleceğim, bugüne kadar burada bana göre kuş uçmadı ki diye tersledim ama ısrar edince kırmayıp gittim. İsmail Bey dişiye pırıltıyı verdi ve kuş 15 mt kadar şahane döndü. Kel Yavuz ve İlhami Bey'in saçları diken diken olmuştu. Bu kuşu almadan dönmem dedim ama İsmail Bey sana yumurta bile vermem sen benim kuşlarımı beğenmiyordun dedi. Kuşu alamadan döndük. 1 ay sonra İzmir'e gidiyoruz. İsmail Bey'de oraya geliyor. Kanatlarını kesip bana getiriyor ama beni bulamayınca kuşların bakıcısına bırakıp gidiyor... İzmir'e döndüğümde çocuk haberi veriyor ve koşup kuşu elime alıyorum. Öyle bir öpüyorum ki anlatamam. Dakikalarca… Sonunda dayanamayıp ağlıyorum. Ne kadar mutlu olduğumu anlatamam. Bu kuşa eş olarak, Tuna Alnıtemiz Bey ile birlikte Karşıyakalı Servet Bey'e gidip ondaki pal galaça erkeği aldık. Bir gün Ziya Baba kümesime geldi ve kuşu gördü inanın 5 dakika durmadan geri gitti. Doğru evine gitmiş ve İlhami Bayri'yi aramış. Almanya'da yaşayan İlhami Bey Ziya Bey'e hergün bana uğramasını ve ne yapıp edip bu kuşu almasını söylemiş. O günden sonra, Ziya Bey hergün benim kümesimde… Ama vermedim. 6 ay sonra İlhami Bey Almanya'dan geliyor ve ailesini eve bırakıp, eşyaları indirmeden doğru bana geliyor. Kuşu eline alıp bir öpüşü vardı ki, işte o zaman benim halimi İlhami Bey'de görmüştüm. Bana, bu kuş ölene kadar sende kalsın ama öldüğünde ölüsünü Ziya Bey'e benim için teslim et diyor. Dişinin altında 2–3 günlük yavrusu varken İlhami Bey bu sözü söyledikten 1 gün sonra dişi öldü. Böyle bir kuş bugün yaşasa sanırım parayla değeri olmazdı.
Başımdan geçen ilginç bir olayı daha sizlere aktarmak istiyorum. Bu gezilerimden birisinde 1976 yılında İzmirli İsmail Okkalı Bey yılbaşını birlikte geçirmek üzere beni davet etmişti. İsmail Bey'in yanında yaklaşık 20-25 kişi bulunuyordu ve herkes neşeli bir şekilde sohbet ediyordu, kahkaha atıyorlardı. Orada bulunan insanlara birden susun dedim… Herkes şaşırdı, sustu. Ben, annem şimdi öldü susun diye tekrarladım… Nasıl oldu bilmiyorum ama annemin vefat ettiğini hissetmiştim. Tesadüf gibi düşünmüştüm önceleri ancak aynı şey babamın ölümünde de oldu ve ağabeyime gidip babamı görün yoksa yetişemeyebilirsiniz dedim ve içime doğduğu gibi babamı da kaybetmiştim.
67 Yıllık hayatımın her kesitinde yer alan dönek kuşunu, anılarımı anlatabilmem imkânsız. Şu anki teknoloji ve imkânlar o zamanlarda olmadığı için bunların kayıt altına alınamamış olması yeni yetiştiriciler adına üzücü… Yaşadığım her tecrübeyi benden sonra gelecek nesillere aktarmak isterdim. Bu konuda şahsım adına elimden gelen her şeyi yapmak isterim. Ancak, yapabileceğim anlatabileceklerim ile sınırlı. Sağlık sebebiyle artık kuşlarımı ben uçurtamıyorum.
Zamanında çok arzulayarak, bizlerin arkasından iyi dönekçiler bırakmak için çok çalıştık. Ama olmadı. Şu anda İstanbul'da dönek beslemeye hevesli yeni nesilleri gördüğümde ne kadar mutlu olduğumu anlatamam. Sanki bana eski hevesimi geri verdiler. Gene heyecanlandım. Sağlığım el verdiğinde mutlaka tekrar kuş beslemek istiyorum. 6 ay bana yeterli olacaktır yeni nesillere dönek kuşunun gerçekte ne demek olduğunu, nasıl döneceğini anlatmaya. Gençliğimde tüm Türkiye'den beni ziyaret gelirlerdi. Her gün 20–25 misafirim olurdu. O günleri nasıl özlediğini anlatamam. Son olarak şunu söylemek istiyorum: Tüm Türkiye'ye gelmiş geçmiş en iyi kuşçu diyebileceğim kişi Göçmen Sümüklü İbrahim Bey di. Onun hem yetiştiriciliği, hem kuşlara katmış olduğu artı beceriler kimse tarafından göz ardı edilemez. Bursa'dan meşhur İpekçi İsmail Bey İstanbul'a her gelişinde ondan güzel kuşlar almış ve kuşçuluğunu ilerletmiştir. Tüm Türkiye'de dönek kuşunun kalitesinin artması İzmirli Rıza Bey ve Sümüklü İbrahim Bey tarafından olmuştur desek yanlış olmaz. Şu anda yaşamayan tüm değerli ustalarımızı rahmetle anıyor ve şu an yaşayanlara da sağlıklı uzun ömürler diliyorum.

Herkese sevgi ve saygılarımla
Rasim Palas
1939 İstanbul-Aksaray
www.gufed.com

Ahmet amca şu ölümlü dünyada çok güzel şeyler görüp yaşamışın ama allah sana dahada uzun ömürler versin sıhatine kavuş. Bütün dileğim size bu olsun ellerinizden öpüyorum izmir buca dan timur kocabıyık. 0506/9825386